[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.L, Główne osiągnięcia:I: czynności symboliczne wraz z mową,zdolność do zachowania stałości cech,takich jak barwa, kształt;?;j rozumowanie transdukcyjne.6-12 Operacje Charakterystyka stadium:konkretne coraz bardziej odwracalne manipulacjei na reprezentacjach konkretnych przedmiotów,decentracja umożliwiająca uwzględnieniew rozważaniach wielu własności przedmiotuh, w tym samym czasie.j Główne osiągnięcia:zdolność do zachowania ilości, np.masy, objętości;rozumowanie sylogistyczne.j 12-15 Operacje Charakterystyka stadium:l5 Operacje CharakterystyI formalne w pełni odwracalne operacje umysłowe.Główne osiągnięcia:myślenie abstrakcyjne i hipotetyczne-dedukcyjne,rozumowanie logiczne; logika zdań.Na podstawie: Elkind i Wein er, 1978; Stemberg, 1996.WPROWADZENIE DO PSIICHOLOGII ROZWOJU Z 6 5z zadaniami o określonej treści, a także od samego sposobu prezentowania tych zadań przez badacza (np.Siegler, 1980; Tyszkowa, 1984).Po trzecie, dostosowanie treści zadani i poleceń Piagetowskich do doświadczeń dziecka, to jest użycie innego słownictwa i odwołanie się do bardziej realistycznych albo bardziej zrozumiałych dla dzieci sytuacji, ujawnia już w wieku przedszkolnym zdolność dzieci do stosowania sposobów myślenia ty` powych dla stadium operacji konkretnych, wyrażających na przykład zdolność do decentracji (zob.np.Borke, 1978; Donaldson, 1986).Badania te dowodzą tym samym, że dziecko jest zdolne do stosowania pewnych sposobów myślenia we wcześniejszym wieku, niż to sugerował Piaget.Po czwarte, w dekadzie lat osiemdziesiątych coraz większa liczba badaczy zaczęła podważać Piagetowską tezę o uniwersalności stadium operacji formalnych w rozvVoju poznawczym człowie` ka (zob.np.Labouvie-Vief, 1980; Trempała, 1986).Okazało się, że rozwój zmierza co prawda w kierunku stadium operacji formalnych, ale rzadko jest ono osiągane przez ludzi dorosłych.W tym kontekście wielu badaczy wysunęło hipotezę głoszącą, że w rozwoju człowieka po adolescencji kształtują sięr tak zwane postformalne postacie poznania, konstytuujące piąte stadium w stosunku do czterech opisanych przez Piageta (zob.rozdz.8.).Próbę operacjonalizacji formalno-logicznego modelu poznania Piageta podjął Lawrence Kohlberg (1976, 1984) w swych badapiach nad rozwojem moralnym, przyczyniając się do wzrostu zainteresowania podejściem poznawczo-rozwojowym w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.Badacz ten zakładał, że w rozwoju człowieka wyodrębnić możemy stadia odzwierciedlające zmiany w strukturach poznawczych, których funkcją jest logiczne lub moralne rozumowanie.Rozwijając w swych badaniach Piagetowską teorię rozwoju moralnego, opisał stadia rozwoju rozumowania moralnego, paralelne do stadiów rozwoju operacji logicznych Piageta.Zdaniem Kohlberga, w rozwoju rozumowania moralnego jednostki możemy wyróżnić trzy poziomy, a w obrębie każdego z nich - po dwa stadia tworzące niezmienną i uniwersalną sekwencję sześciu różnych sposobów rozumowania, coraz bardziej zrównoważonych wewnętrznie i adekwatniej ustrukturowanych całości.Najbardziej ogólnym elementem, strukturującym wyróżnione przez niego formy rozumowania moralnego, są treściowo zróżnicowane perspektywy, z których punktu widzenia podmiot integruje wypowiedzi uzasadniające formułowane sądy moralne.Z tego względu Kohlberg wyróżnił sekwencję stadiów rozwoju, przedstawionych w tabeli 7.6.W badaniach empirycznych wykazał, że warunkiem koniecznym, choć niewystarczającym, rozwoju rozumowania moralnego w opisanej sekwencji jest rozwój rozumowania logicznego na skali Piageta.Należy podkreślić, że do dziś nie udało się zgromadzić przekonujących danych empirycznych, które w pełni potwierdziłyby poglądy Kohlberga na temat sekwencyjności i uniwersalności wyróżnionych przez niego stadiów Zgodnie z koncepcjami tego uczonego, wielu badaczy rozwoju dzieci i młodzieży potwierdziło występowanie form rozumowania oraz ich progresję, ale tylko w ramach sekwencji pierwszych czterech stadiów.Okazało się, że stadia moralności pokonwencjonalnej rzadko kiedy występują nawet w myśleniu ludzi dorosłych (zob.Niemczyński, Czyżowska, Pourkos i Mirski,1988; Trempała, 1989).Jeśli zaś występują, to w okresie wczesnej dorosłości są często podatne na regresję do wcześniejszych rozwojowo form rozumowania w sekwencji Kohlberga (Kramer i Kohlberg, 1969; Murphy i Gilligan, 1980).7.3.1.2 Teorie typu B: modele cykliczneW teoriach typu B zakłada się, że rozwój nie jest ukierunkowany na osiąganie coraz wyższych stanów, takich jak dojrzałość czy większa złożoność form myślenia.Rozwój jest cyklem zmian stadialnych wyznaczonych zmianami fizjologicznymi, takimi jak dojrzewanie płciowe czy menopauza, lub zbiorem2 6 6 PS1ICHOLOGIA ROZWOJU CZIrOWIEKAról społecznych albo zadań, jakie ludzie zwykle podejmują w przebiegu życia.Osiąganie kolejnego stadium w cyklu zmian nie wyraża ani wzrostu, ani osiągania celów wartościowanych jako bardziej pozytywne.Zmiany rozwojowe traktowane są jako konieczne w danym odcinku cyklu życia ze względu na uwarunkowania biologiczne, podejmowane role społeczne, zadania rozwojowe lub podstawowe wzory życia - typowe dla danegoStadia rozwoju moralnego według L.Kohlbergawieku.Natomiast w tych teortachW wypadku tych teorii możemy mówić o cyklicznych modelach przebiegu zmian rozwo jowych.I.POZIOM MORALNOŚCI PRZEDKONWENCJONALNEJ1.Moralność unikania kary:podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia irracjonalnego strachu przed karą.2.Moralność własnego interesu:podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia nagród i przewidywanych korzyści osobistych.II.POZIOM MORALNOŚCI KONWENCJONALNEJTABELA 7.b3.Moralność harmonii interpersonalnej:podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia przewidywanego braku aprobaty ze strony osób pozostających w bezpośrednichinterakcjach oraz na podstawie wyobrażeń o znaczących"irgrzecznych" osobach.4.Moralność prawa i porządku:podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia uznanych autorytetów, obowiązujących norm i pełnionych ról spolecznych.III.POZIOM MORALNOŚCI POKONWENCJONALNEJ5.Moralność umowy śpołecznej:podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia ogólnych norm, które są uznane i zweryfikowaneprzez ogól członków społeczeństwa przy uwzględnieniu relatywnej wartości osobistych opinii jednostki.6.Moralność uniwersalnych zasad etycznych:podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia ustalonych i uogólnionych przez siebie zasad etycznych.Na podstawie: Kohlberg, 1976, 1984.WPROWADZENIE D0 PSVCNOLOGII ROZWOJU 2 6 7Koncepcja sezonów życia ludzi dorosłych Levinsona.W swoich rozważaniach Daniel Levinson (1978) opisuje życie człowieka dorosłego w terminach rytmów oraz wzorów życia, wspólnych dla ludzi w danym wieku w różnych kulturach.Uwzględniając łącznie biologiczne, społeczne i psychologiczne aspekty życia ludzkiego, szczególną wagę przywiązuje on do struktury życia, która wyznacza wzory zachowania człowieka w danym odcinku życia.Pełnione role społeczne, jakość i rodzaj podejmowanych interakcji społecznych, a także cechy osobowościowe i temperamentalne powodują, że bieg Tycia jest zindywidualizowany, ale można wyodrębnić w nim właściwości uniwersalne, powszechne w różnych kulturach [ Pobierz całość w formacie PDF ]