[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Autorzy przedstawianych badań dlaomówienia odkrytego przez siebie mechanizmu posługują się terminem elastyczna zmiana postaw" (elastic shifts ofopinioń).Powiedzieć można,6.6.Czasem nawet nie trzeba nic mówić 163że o ile w odniesieniu do kwestii mało ważnych elastyczność ta jestcałkowita, to w odniesieniu do problemów istotnych, ma ona charakternieco ograniczony.Innym przykładem zmiany postawy osiąganej bez dostarczaniapodmiotowi jakichkolwiek argumentów może być przypadek cenzury.W jednym z badań (Ashmore, Ramchandra i Jones, 1971; cyt.za: Wor-chel, Cooper i Goethals, 1991) zawiadamiano studentów, że wysłuchająprzemówienia dotyczącego prawa policji do wkraczania na teren uni�wersyteckiego campusu.W połowie przypadków informowano ich, żemówca jest za, a w pozostałych, że jest przeciw takiej możliwości.Gdynastępnie powiedziano osobom badanym, że dziekan ocenzurował toprzemówienie i nie zostanie ono zaprezentowane, nastąpiło przesunięciepostaw.Studenci zmienili swoje przekonania w kierunku takim, jakiemiał rzekomy mówca, którego spodziewali się usłyszeć.Inne badaniawykazały także, że ocenzurowanie jakiejś wiadomości wywołuje wyraz
�ny wzrost zainteresowania nią (np.Worchel i Arnold, 1973; Worchel,Arnold i Baker, 1975).Choć więc cenzura jest skuteczna w kneblowaniuludzkich ust i zamykaniu ludzkich uszu, to w zakresie kształtowania siępostaw i przekonań przynosić może skutki całkowicie sprzeczne z inten�cją cenzora i jego mocodawców.Funkcjonariusze totalitarnych reżi�mów stają więc przed nierozwiązywalnym dylematem obosiecznościcenzury.Być może, iż między innymi właśnie dlatego najróżniejsze tota�litarne reżimy przestają być powszechnym zjawiskiem we współczesnymświecie i przechodzą tam, gdzie ich właściwe miejsce  do podręcz�ników historii.7.KonformizmKonformizm jest zjawiskiem niezwykle częstym i łatwym do zaobser�wowania w codziennym życiu.Ludzie zachowują się tak jak inni, ubie�rają się tak jak inni, głoszą takie same jak inni poglądy.Tracą w tensposób, ale i zyskują.Z perspektywy problematyki rozważanej w tejksiążce najbardziej istotne jest jednak to, że skłonność ludzi do na�śladowania innych może być potężnym narzędziem wpływu społecz�nego.Bardzo często argumentem mającym skłonić podmiot do okreś�lonego zachowania jest stwierdzenie, że inni tak się właśnie zachowują.Formułując taki pogląd albo tworząc warunki, które na taką sytuacjęjednoznacznie wskazują, osoba wywierająca wpływ oczekuje, że efektembędzie chęć upodobnienia się do innych.Reguła, która znajduje od�zwierciedlenie w polskim przysłowiu:  Jeśli wlazłeś między wrony, mu�sisz krakać, jak i one", skłania często ludzi do konformizmu.Czasemjednak potrafią oni zachować daleko posuniętą niezależność.Kiedy zatem ludzie skłonni są do konformizmu, a kiedy nie? Jakieczynniki nasilają, a jakie osłabiają te skłonności? Dlaczego ludzie są,a raczej bywają konformistyczni?W psychologii podstawowym z
ródłem wiedzy o mechanizmachkonformistycznych (jak i zresztą o większości innych prawidłowości) sąbadania eksperymentalne.Dlatego właśnie najkorzystniej będzie zjawi�sku konformizmu przyjrzeć się przez pryzmat procedur badawczychi uzyskanych w eksperymentach wyników.W psychologii społecznej mówi się o dwóch podstawowych para�dygmatach eksperymentalnego badania konformizmu.Pierwszy z nichopracowany został jeszcze przed drugą wojną światową przez MuzaferaSherifa i wykorzystywał powszechność pewnego złudzenia wzrokowegozwanego efektem autokinetycznym.Polega on na tym, że wpatrywaniesię w jednolicie ciemnym środowisku (np.w zaciemnionym pokoju)w jasny punkt świetlny powoduje, że po pewnym czasie obserwatorowiwydaje się, że punkt ten nieco się przesuwa.Wielkość tego przesunięciaw indywidualny i stały sposób charakteryzuje każdego człowieka.Ba�dając kilkuosobowe grupy ludzi Sherif zaobserwował jednak, że w trak�cie serii liczącej kilka prób ludzie zazwyczaj stopniowo  uzgadniali"między sobą wielkość wspomnianego przesunięcia i wypracowywaliwspólne stanowisko.Choć eksperymenty Sherifa są dla psychologiiwielce pouczające i mimo upływu czasu wciąż cytowane nie tylko w spe�cjalistycznych monografiach dotyczących konformizmu, ale i w akade-7.1 [ Pobierz całość w formacie PDF ]