[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Niebawem po wojnie 30-letniej tak się ułożyły okoliczności, że kalwińskim Hohenzollernomprzypadło panować nad krajami całkowicie luterańskimi.Trudno było dawać całej ludności  freienAbzug.Rozszerzali zaś Hohenzollernowie swe posiadłości na wszystkie strony niemieckiego świata,więc należało by wyznawać i to i tamto.Gdybyż się powiodło połączyć kalwinów i luteranów! I niespoczęli Hohenzollernowie aż tego dokonali, chociaż dopiero w XVIII wieku i tylko  na papierze".To, cobiurokracja uznała za  unię religijną", to było faktycznie indeferentyzmem.Próbowano też i w Polsce  colloquium charitativum" (1646), podczas którego sekty przekonały siętym mocniej, że syntezy między nimi być nie może.Nie było zaś władzy świeckiej, któraby im ułożyławspólne wyznanie wiary i przemocą narzuciła do wyznawania oficjalnie, na zewnątrz.W Polsce zabiegi ku absolutyzmowi były pokonane za Zygmunta III, za Władysława IV byłynikłe, wzmogły się na nowo za Jana Kazimierza.Społeczeństwo obroniło się, lecz pomimo to osłabiło się,nawet upadło.Kwas bizantyński nie osiadł w Polsce, a jednak Polska doszła do stanu najgorszego zewszystkich narodów cywilizacji łacińskiej, aż doszła do całkowitego tej cywilizacji upadku.Sprawiły towyjątkowe okoliczności, w znacznej części narzucone położeniem geograficznym.Sąsiadowaliśmy bezpośrednio z obiema kulturami słowiańskimi cywilizacji turańskiej; obie miałysię zwrócić przeciwko cywilizacji łacińskiej na ziemiach państwa polskiego.Wraz zjawiły się na Ukrainie setki wędrownych popów, agitatorów zarazem patriarchów i sułtana i zaczęły się wojny kozackie, mające trwać aż do roku 1682.W roku 1651 stoczono pod Beresteczkiem największą bitwę XVII wieku, trzydniową, w dniach28, 29 i 30 czerwca.Kozaków i Tatarów było trzy razy więcej, niż wojska polskiego, a jednak ponieśliwalną klęskę.Król Jan Kazimierz dowodził osobiście środkiem armii, lewym skrzydłem książę JeremiWiśniowiecki, który też rozstrzygnął bitwę w trzecim dniu.Na prawym skrzydle odznaczył się StefanCzarniecki.Tam też szli do szturmu dwaj bracia, Marek i Jan Sobiescy.Zwycięstwo polskie obchodzono uroczyście w Rzymie, w Wiedniu i w Paryżu, jako ocaleniecywilizacji łacińskiej od dziczy orientalnej.Polacy pragnęli jednak pokoju i zgody.Poszukuje się zgodliwej syntezy Zachodu i Wschodu.Chmielnicki poddał się już carowi, a Kozakom stawia się złote mosty.Nie pomógł ani sławny traktat, zawarty w roku 1658 w Hadziaczu z następcą Chmielnickiego,Wyhowskim, tworzący osobne państwo ruskie z województw kijowskiego, bracławskiego iczernichowskiego; państwo z własnym wojskiem, skarbem, z własnymi ministrami i urzędami, azastrzeżeniem, że tylko prawosławni mogą tam piastować urzędy publiczne.Kozaków zamieniono wszlachtę.Ale ta nowa szlachta nie umiała czytać i pisać, a ogół jej rozumiał przez  wolności kozackie"prawo nieograniczonego pędzenia wódki.Cywilizacja turańska obchodzi się najzupełniej bez książek.Polska, nie mająca w sobie bizantynizmu nic a nic, stawiała czoło sojuszowi cywilizacjibizantyńskiej z turańską, czego wyrazem były wojny kozackie.Zwycięstwo cywilizacji łacińskiej nieulegało już wątpliwości po bitwie pod Beresteczkiem.Cała Europa wschodnia zdawała się stać otworemdla dalszego pochodu tej cywilizacji na Wschód a w takim razie bizantyńska, ograniczona do Bałkanu itam coraz się obniżająca, wegetująca, byłaby skazaną na zanik już pod koniec XVII wieku.Języczkiem u wagi była Wołoszczyzna.Tam działają w owym okresie dwa prądy: dalsze,nieustające wcale starania o wprowadzenie kalwinizmu do Cerkwi, czyli obmyślenie kalwinizmu wobrządku bizantyńskim, tudzież próby, żeby hospodarowie wołoscy lub mołdawscy dostąpili godnościświeckiej głowy Cerkwi.�w znany nam z poprzednich rozdziałów Cyryl Lukaris, zasłużył się widocznie koło interesówtureckich, skoro zaraz w roku 1621 otrzymał patriarchat carogrodzki, chociaż nie cieszył się sympatiąepiskopów; widocznie stało się to z nacisku sułtana.Obniżała się jednak ciągle powaga patriarchatu na tlewalk prawowierności z kalwinizującymi mnichów archontami; walczono przeważnie intrygami [ Pobierz całość w formacie PDF ]