[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Co pozostaje w takim razie dla kultury? Na to pytanie odpowiada zdanie, w którym kulturyzostają określone jako fakty społeczne wspólne wielu grupom.Do faktów społecznych zostająprzy tym explicite zaliczone nie tylko czynności kulturalne o charakterze bezpośredniejinterakcji, jak język, lecz także zjawisko mające postać wytworów: książka, odezwa.Pojęciakultury i społeczeństwa są tu zatem równie ściśle powiązane jak u Znanieckiego, ale na innejzasadzie.Sfera społeczna w rozwoju dziejowym pojawia się wcześniej, stanowi zatem dlaCzarnowskiego kategorię szerszą niż sfera kulturalna, która całkowicie się w niej mieści.Obie teorie przyjmują więc istnienie rozległej kategorii zjawisk społeczno--kulturalnych,która dla Czarnowskiego obejmuje całą klasę zjawisk kultury, dla Znanieckiego zaś całą klasęzjawisk społecznych.Pojęcie kultury określane w sposób podobny na gruncie socjologii, a ponadto funkcjonującew innych jeszcze rozumieniach w szeregu pokrewnych nauk humanistycznych, budziło oporyi sprzeciwy.Stanisław Ossowski u schyłku lat trzydziestych w związku z analizą dziedzictwakulturowego grupy ubolewał nad mętnością pojęcia kultury.Główne z
ródło powikłań widziałw łączeniu w jednej kategorii pojęciowej134Socjologia kulturywzorów reakcji właściwych członkom danej zbiorowości społecznej (tzw.kultury osobistej)oraz wytworów lub innych przedmiotów, do których owe społecznie ujednoliconeindywidualne reakcje się odnoszą.Dla uniknięcia tego połączenia zalecał przedmiotynazywać korelatami, nie zaś elementami kultury.Kulturę zaś określał jako zespół dyspozycjipozostających w pewnym specyficznym stosunku do korelatów, jako funkcję owychprzedmiotów wyznaczoną przez społecznie ukształtowane dyspozycje jednostek (Ossowski,1966b).W póz
niej szych dyskusjach prowadzonych w latach sześćdziesiątych Stanisław Ossowskizgadzał się na zastąpienie określenia dyspozycji przez zachowanie lub działanie, rozumianewłaśnie jako aktualizacja dyspozycji.Nie akceptował natomiast w dalszym ciągu traktowaniaprzedmiotu, także w rozumieniu obiektu lub wytworu owych działań, jako elementu kultury.Niezależnie od tego ostatniego zastrzeżenia koncepcja kultury jako funkcji postaw lub działańludzkich zdaje się najlepiej rozwiązywać problem stosunku sfery społecznej i kulturalnej.Ujęcie to wskazuje zasadę związku obu sfer i pozwala wyjaśnić zmienność  treści" mimotrwania niezmiennych zobiektywizowanych  form" kulturowego korelatu czy przedmiotu.Ztego zjawiska nie zdawała dostatecznie sprawy popularna definicja Czarnowskiego zawarta wKulturze, chociaż i ona implikuje to właśnie ujęcie kultury określone tutaj jako behawioralne.Ujęcie to odnosi się, oczywiście, do globalnego rozumienia kultury, od którego trzebakoniecznie zacząć poszukiwanie podstaw socjologii kultury, na który m jednak nie możnapoprzestać.Socjologia kultury jako wyodrębnień? dredzina badawcza realizowana jest oddawna w praktyce, jakkolwiek jej podstawy określone są najczęściej intuicyjnie, zgodnieraczej z potocznym, nieakademickim antropologicznym pojęciem kultury globalnej.Dążąc dokrystalizacji kryteriów jej wyodrębnienia, należy zatem rozpatrywać nie tylko i nie tyle teorie,ile zastosowania w pracach włączanych do zakresu socjologii kultury, a noszącychempiryczny charakter w najszerszym rozumieniu, tj.operujących zarówno materiałamihistorycznymi, etnograficznymi, jak zebranymi przez samych socjologów w terenowychbadaniach lub zaczerpniętymi z różnych pokrewnych sfer humanistyki.Z rozpatrywanych tutaj autorów znacznie obfitszego materiału do tego typu rozważańdostarcza Czarnowski niż Znaniecki, który rzadko wychodził poza sferę ogólnoteoretycznychanaliz.Czarnowski pozostawił natomiast szereg monograficznych opracowań.Niektóre znich, np.liczne studia nad literaturą celtycką, wchodzą raczej w zakres historii lub teoriiszczegółowych dziedzin kultury.Inne natomiast, jak Kult bohaterów, a zwłaszcza studiazawarte w zbiorze Kultura, noszą charakter ściśle socjologiczny.Wbrew sugestiomnasuwanym przez tytuł pracy nie byłoby jednak słuszne włączanie całości rozważanej w tymzbiorze problematyki do socjologii kultury.Zwłaszcza zagadnienia wędrówki narzędzi ioporów kultury wykraczają poza ten intuicyjnie określony zakres socjologii szczegółowej.Dotyczą one przecież podstawowych, ogólnych problemów zależności między echniką astrukturą społeczną, między środkami produkcji a stosunkami wytwórczymiSpołeczeństwo a kategorie kultury135i elementami organizacji społecznej [ Pobierz całość w formacie PDF ]