prawo rzymskie opr

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zobowiązania jednostronne wynikały z kontraktów werbalnych, literalnych oraz pożyczki - spośród realnych.Ze zobowiązań pozakontraktowych charakter jednostronny nosiły zobowiązania powstałe z deliktów ,”jakby deliktów” oraz niektórych ,”jakby kontraktów".Zobowiązanie dwustronne ma miejsce wtedy, gdy obydwie strony stosunku obligacyjnego są (lub mogą być) zarówno wierzycielem, jak i dłużnikiem.Zobowiązania dwustronne mogły występować jako tzw.zobowiązania dwustronne równoczesne lub jako tzw.zobowiązania dwustronne nierównoczesne.1.Zobowiązania dwustronne równoczesne (obligationes bilaterales aequales), zwane też synallagmatycznymi lub wzajemnymi, polegały na powstaniu, przez sam fakt zawarcia zobowiązania, obowiązku spełnienia przez strony wzajemnych świadczeń.Każda ze stron w chwili powstania zobowiązania stawała się zarazem wierzycielem i dłużnikiem.Mogła realizować swe uprawnienie za pomocą actio in personam.Źródła rzymskie w odniesieniu do tych zobowiązań używają zwrotu, że strony są "zobowiązane świadczyć sobie wzajemnie" (ultro citroque).Zobowiązania dwustronne równoczesne powstawały zkontraktów konsensualnych wyjątkiem mandatu.2.Zobowiązania dwustronne nierównoczesne (obligationes bilaterales inaequales) miały miejsce wtedy, gdy w chwili powstania zobowiązania jedna ze stron była tylko uprawniona, a druga tylko zobowiązana.Wierzycielowi do realizacji jego uprawnienia przysługiwała tzw.skarga bezpośrednia (actio directa).W trakcie wykonywania zobowiązania dłużnik mógł jednak też nabyć określone uprawnienie w stosunku do wierzyciela i dochodzić go za pomocą tzw skargi przeciwnej (aetio eontraria).Tego rodzaju zobowiązania tworzyły kontrakty i ,jakby kontrakty", których przedmiotem było nieodpłatne świadcze.nie rzeczy lub usług.Podczas ich wykonywania dłużnik mógł ponosić określone koszty lub szkody, które wierzyciel powinien był pokryć.Przykładami takich zobowiązań są kontrakty realne- z wyjątkiem pożyczki, mandat z kontraktów konsensualnych oraz niektóre ,Jak gdyby kontrakty" - negotiorum gestio i tutelaZobowiązania strcti iuris i bonae fidei.Podstawą tego podziału był zakres swobody sędziego przy orzekaniu w sprawie wytoczonej na podstawie określonego rodzaju zobowiązania.Formułka procesowa mogła zawierać klauzulę dobrej wiary bądź nie mieć takiej klauzuli.Z tego względu dzielono zobowiązania na stricti iuris i bonae fidei.W zobowiązaniach stricti iuris udzielano formułki procesowej zbudowanej w taki sposób, że sędzia orzekający na jej podstawie musiał trzymać się ściśle instrukcji zawartej w formułce.Zobowiązania ścisłego prawa wywodziły się z dawnego ius civile.Wierzyciel mógł domagać się wypełnienia zobowiązania w takim zakresie, w jakim było ono określone w samej jego treści.Sędzia - bez specjalnego upoważnienia zawartego w treści formułki procesowej (exceptio) - nie mógł uwzględnić zarzutów wysuwanych przez pozwanego.Do tej grupy zobowiązań należały głównie zobowiązania z deliktów oraz zobowiązania z niektórych kontraktów (werbalnych, literalnych i z pożyczki).W zobowiązaniach bonae fidei udzielano formułki procesowej upoważniającej sędziego do zasądzenia tego, co się należało wierzycielowi od dłużnika, z uwzględnieniem zasad dobrej wiary (ex fide bona).Zobowiązan bonae fidei wywodziły się z młodszej warstwy prawa rzymskiego.Były to zobowiązania wprowadzone do edyktu przez pretora, który w swej działalności opierał się na bona fides i na aequitas (słuszność).Zobowiązania te powinny być wypełnione przez strony z uwzględnieniem zasad dobrej wiary.Sędzia, w oparciu o zawartą w formułce klauzulę dobrej wiary, oceniał zakres obowiązków stron z uwzględnieniem wszelkich okoliczności mogących mieć wpływ na wykonanie zobowiązania.Pozwany nie musiał wysuwać przysługujących mu ewentualnych zarzutów już przed pretorem.Klauzula dobrej wiary umożliwiała podniesienie tych zarzutów w trakcie postępowania przed sędzią.Do tej grupy zobowiązań należały głównie zobowiązania z kontraktów konsensualnychZobowiązania cywilne i naturalne.Podstawą tego podziału jest rozróżnienie zobowiązań właściwych, które mogły być dochodzone za pomocą actio in personam (niezależnie od tego, czy dana skarga opierała się na prawie cywilnym, czy na prawie pretorskim) których zobowiązań, w których świadczenia nie można było dochodzić na drodze procesowej.Te niezaskarżalne zobowiązania naturalne (obligationes naturales) rodziły jednak pewne skutki prawne:1) dłużnik, który dobrowolnie spełnił świadczenie, nie mógł żądać zwrotu takiego świadczenia jako nienależnego (condictio indebiti)2) zobowiązania naturalne mogły być przedmiotem umocnienia (intercessio) przez udzielenie poręczenia lub ustanowienie zastawu3) mogły ulegać również potrąceniu, jeżeli oczywiście potrącenie byłoby w danej sytuacji dopuszczalne;4) mogły być też przedmiotem odnowienia (novatio).Zobowiązania cywilne to pozostałe, zaskarżalne.Zobowiązania przemienne.Upoważnienia przemienne.W typowym schemacie obligatio dłużnik jest zobowiązany wobec wierzyciela do spełnienia tylko jednego określonego świadczenia.Od tej zasady istnieją dwa wyjątki.l.Zobowiązanie przemienne (obligatio alternativa)Jest to przypadek, gdy z treści zobowiązania wynika możliwość spełnienia więcej niż jednego świadczenia.Spełnienie któregokolwiek z nich zwalnia dłużnika ze zobowiązania.Wybór świadczenia należał w zasadzie do dłużnika (chyba że strony ustaliły, że dokonać wyboru może wierzyciel).Istotę obligatio alternativa wyraża sformułowanie duae res sunt in obligatione una in solutione ("w treści zobowiązania istnieją dwa świadczenia, ale wykonanie może być tylko jedno").Niemożność spełnienia jednego ze świadczeń nie zwalnia dłużnika od obowiązku wykonania drugiego, powoduje natomiast wygaśnięcie dotychczasowego prawa wyboru.2.Upoważnienie przemienne (facultas alternativa)jest to przypadek, gdy w treści zobowiązania istnieje tylko jedno świadczenie.Jednakże dłużnik może zwolnic się ze swego obowiązku, również przez spełnienie innego świadczenia.Istotę upoważnienia przemiennego wyraża sformułowanie „ w treść zobowiązania istnieje, ale wykonane mogą być dwa”.Wielość podmiotów zobowiązania:1.Zobowiązania podzielne.Możliwość podziału przedmiotu świadczenia miała istotne znaczenie dla wykonania zobowiązania w przypadku, gdy po stronie wierzyciela lub dłużnika występowała więcej niż jedna osoba.Jeśli przedmiot świadczenia był podzielny, zobowiązanie mogło być wykonane w częściach przez poszczególnych dłużników lub na rzecz poszczególnych wierzycieli.Nie miało to wpływu na jego istotę lub wartość.Zasadę tę ilustruje paremia: nomina temper sunt divisa.Wywodzi się ona od Paulusa oraz z konstytucji cesarzy Dioklecjana i Gordiana, którzy odnosili ją do ustawy XII tablic, jednak tylko co do zobowiązań wynikających ze spadku.Zasada ta została następnie rozciągnięta na wszystkie kategorie zobowiązań [ Pobierz całość w formacie PDF ]

pdf @ pobieranie @ do ÂściÂągnięcia @ download @ ebook

Pokrewne