Tomasz z Akwinu Suma teologiczna t06 Czlowiek

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Stąd też i wszczepione nam z natury zasady czy zaczątki w dziedziniepostępowania nie należy do specjalnej władzy, ale do specjalnej naturalnejsprawności, która zwie się synderesis prasumienie.Dlatego to o prasumieniu mówisię, że pobudza do dobrego, a wzdraga się przed złem, w sensie: w oparciu o pierwszezasady szukamy właściwej drogi postępowania, a znalezioną osądzamy również woparciu o nie.Jasne więc, że prasumienie nie jest władzą, ale naturalną sprawnością.Na 1.�w podział Hieronima ma na uwadze różność czynności, a nie różnośćwładz.A z jednej władzy mogą pochodzić różne czynności.Na 2.Przeciwstawienie zmysłowości prasumieniu również bierze pod uwagęprzeciwstawność czynności, a nie różnych gatunków jednego rodzaju.80Na 3.Owe niezmienne podstawy sądzenia są to pierwsze zasady postępowania,co do których nikt się nie myli9.Przypisuje się je i rozumowi jako władzy iprasumieniu jako sprawności.Stąd też i za pomocą obu, tj.rozumu i prasumienia,osądzamy w sposób naturalny.Art ykuł 13.CZY SUMIENIE JEST JAKZ WAADZ ?Zdaje się, że sumienie jest jakąś władzą, bo:1.Orygenes pisze: Sumienie jest to duch wskazujący poprawną drogę, orazwychowawca przydany duszy, by stroniła od złego a lgnęła do dobrego 1.Otóż duchoznacza w duszy jakąś władzę: albo sam umysł (myśl), stosownie do słów św.Pawła: Trzeba.odnowić się duchem w naszym myśleniu 2, albo nawet wyobraznię; stąd to- jak uczy Augustyn3 - widzenie wyobrazniowe zwie się duchowe.A więc sumieniejest jakowąś władzą.2.Podmiotem grzechu może być tylko władza duszy Lecz sumienie jestpodmiotem grzechu, bo św.Paweł mówi o niektórych, że duch ich i sumienie sązbrukane 4.Jak więc widać, sumienie jest władzą.3.Sumienie musi być albo czynnością, albo sprawnością, albo władzą.Nie jestczynnością; gdyby nią było, nie trwałoby zawsze w człowieku.Nie jest sprawnością;gdyby nią było, nie byłoby czymś jednym, ale wielością; bowiem nasze postępowaniekierowane jest przez wiele sprawności poznawczych.Zostaje więc, że sumienie jestwładzą.Wbrew temu: Sumienie można zabić, władzy nie.A więc sumienie nie jest władzą.Odpowiedz: Właściwie mówiąc, sumienie nie jest władzą, ale czynnością.Zwiadczy otym zarówno jego nazwa, jak i to, co mu w potocznej mowie bywa przypisywane.Otóż ze swoistości nazwy sumienie wyraża związek wiedzy umienia z czymśczymś; bowiem sumienie oznacza tyle, co: wiedza z czymś związana [z czymś innym- umienie; stąd z-umienie: sumienie].Otóż zastosowania wiedzy do czegoś dokonujejakowaś czynność.Stąd ta sama etymologia nazwy wskazuje na to, że sumienie jestczynnością.Na to samo wskazuje to, co mu bywa przypisywane.Otóż o sumieniuwyrażamy się, że ono jest świadkiem, wiąże, rusza, oskarża, gryzie lub wyrzuca.Awszystko to jest następstwem stosowania jakowegoś naszego poznania lub wiedzy donaszego postępowania.Stosowanie to może dziać się w trojaki sposób: Pierwsze,uznajemy, żeśmy coś uczynili, lub nie uczynili; pisze o tym Kohelet: Wie bowiemsumienie twoje, żeś i ty często złorzeczył drugim 5; i wtedy powiadamy: sumienie jestmi świadkiem.Drugie my w naszym sumieniu sadzimy i wiemy, że to należy uczynić lub tegonie należy uczynić; i wówczas mówimy: jestem związany czy zobowiązany wsumieniu lub sumienie go ruszyło.Trzecie po spełnieniu uczynku, my w naszymsumieniu osądzamy, czy ów uczynek był dobrze, czy też zle spełniony; i wtedywrażamy się: mam spokojne sumienie: ono mnie usprawiedliwia, sumienie oskarża,81gryzie, wrzuca.Jasne że wszystkie te wypadki są następstwem aktualnego stosowaniawiedzy do naszego postępowania.Stąd też właściwie mówiąc, sumienie oznaczaczynność.A ponieważ sprawność jest początkiem czynności, niekiedy nazwę sumieniestosuje się do pierwszej, podstawowej sprawności naturalnej, tj.do prasumienia.Takczyni Hieronim6, nazywając synderezę, prasumienie - sumieniem.Bazyli nazywa je naturalnym trybunałem 7, a Damascen prawem naszej myśli 8.Zwykło się bowiemnazw przyczyny i skutku używać zamiennie.Na 1.Sumienie nazwano duchem, o ile przez duch rozumie się umysł czymyśl, jako że sumienie jest jakowymś głosem czy nakazem wewnętrznym umysłu.Na 2.Powiadamy: Sumienie jest zbrukane, nie w tym sensie, że brud jest wsumieniu jako w podmiocie, ale że jest w nim tak, jak rzecz poznana jest w poznaniu,a więc w sensie: wiem, że jestem zbrukany.Na 3.Wprawdzie czynność nie trwa stale jako taka, zawsze jednak trwa wswojej przyczynie, którą jest władza i sprawność.A sprawności, które stanowią ojakości sumienia, chociaż są liczne, wszystkie jednak czerpią swoją skuteczność odjednego pierwszego, mianowicie od sprawności przyrodzonej pierwszych zasad, którazwie się syndereza prasumienie [ Pobierz całość w formacie PDF ]

pdf @ pobieranie @ do ÂściÂągnięcia @ download @ ebook

Pokrewne