[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Winienemjednak dodać, że z tym pojęciem względnej nieśmiertelności łączyły się bardzo wysokie pojęcia etyczne ociągłym doskonaleniu się, o ciągłym oczyszczaniu się duszy po śmierci.Księga Umarłych była w znacznejczęści pomocą, niesioną zmarłemu w walce z sobą samym, uczyła go ona, jak się ma opierać wrogom, t.j.pokusom, jak ma zwalczać buntowników, to znaczy namiętności.Ażeby bowiem być przyjętym do owejpogrobowej pracy z siłami natury, trzeba być oczyszczonym, trzeba być czystym.Ci pośmiertni pracownicynazywają się przeobrażonymi.Według rozdziału IV, jeśli Ozyrysowi N.(to znaczy zmarłemu) wolno będziepracować z innymi przeobrażonymi, to znaczy, że jest czysty.Dlatego też woła on do bogów:  Uczyńciemnie godnym pracy, pracy przenoszenia wody i piasku z zachodu na wschód.Zasługuje na uwagę, że wKsiędze Umarłych nie ma mowy o ludowej teorii  wędrówki dusz , która każe duszom dla oczyszczeniaprzechodzić przez różne ciała zwierzęce.Natomiast jest ciągle mowa o różnych pracach z coraz wyższymudoskonaleniem moralnym.Zresztą, niezmiernie jest trudno zrozumieć tekst, wskutek owego pomieszaniabogów, ludzi, słońca i sił natury.Zmarły np.wzywa boga Ra (CXX), chociaż sam jest Ra, to znaczy słońce, podobnie zresztą jak Ozyrys iHorus.Obok tego nie wiadomo częstokroć, kto mówi: jestem tym a tym.I tak z samego początku księgiczytamy: Jestem jednym z tych boskich wodzów, którzy sprawiają, że słowo staje się ciałem (R.I.1). Jestem Thot (ów nauczyciel wszechnauk, bóg z głową Ibisa), który sprawia, że staje się prawdą słowoHorusa w dniu oceny słów, w domu wodza, który jest An (Heliopolis). Jestem z Horusem w akcie ugniatania tej ręki lewej Ozyrysa, który jest w Sekhem, wychodzę i wchodzęw płomienie, niszcząc przeciwników. Jestem prostym kapłanem w Tatou, robię nacierania (namaszczenia) w Abydos, podnosząc tego, któryjest, w stopniach wtajemniczenia. Jestem prorokiem w Abydos w dniu podniesienia ziemi.Widzę tajemnice Ro-stan itd.Nic z tego wszystkiego nie rozumiemy.Albo np.w Rozdz.V mówi (prawdopodobnie umarły): Szukam mojej drogi, dusza nieśmiertelna, wychodzę w godzinę życia z wnętrzności małpy, inaczejmówiąc z ruchu.Co to znaczy? Czy ma to być wzmianka o pochodzeniu człowieka od małpy?Pozornie rzecz biorąc, panuje w tej książce politeizm, czyli wielobóstwo, ale przypatrując się bliżej,widzimy, że są to tylko uzmysłowienia różnych przymiotów i sił.Tak; jak słońce w miarę różnego położeniana niebie różne nosi nazwy, tak i idea bóstwa o wielu nazwach i o wielu postaciach jest właściwie jedna.Znajdujemy tam np.takie wzmianki: Gdy Horus czci Ozyrysa - czci swoje własne ciało (str.215), a więc nie są to dwaj bogowie, ale jedenjest tylko formą drugiego.Albo jeszcze wyraz
niej w R.XVII, 3, 4: Jestem bóg wielki, który dał formę sam sobie, to znaczy woda (owa woda, z której według Talesa,wszystko powstało),  to znaczy noun (ocean pierwotny),  ojciec bogów (czyli z
ródło wszystkich siłprzyrody). Co to znaczy? To znaczy Ra, stwórca swoich członków, które stały się bogami orszaku Ra.To już nie ulega żadnej kwestii, że w tej definicji metafizycznej wielobóstwo ludowe upada.Bogowie sąto tylko uosobione siły natury, pochodzące od jednej siły wielkiego prawdziwego Boga, który sam siebiestworzył, swoje ciało, tj.przyrodę, a każdy działacz tej przyrody, uważany przez pospólstwo za osobnegoboga, jest tylko jednym członkiem olbrzymiej całości, jest tylko cząstką orszaku jednego Boga.Gdyby pod tym względem z samej Księgi Umarłych można jeszcze wynieść wątpliwość, to by jąrozwiało rozpatrzenie innych ksiąg, również, chociaż rzadziej, wkładanych zmarłym do trumny, amianowicie jednej, która nosi tytuł:  Księga o tym, co się znajduje na górnej półkuli - i drugiej:  O tym cosię dzieje na półkuli dolnej.Pierwsza opisuje symboliczny bieg słońca ze wschodu na zachód, druga zpowrotem.Słońce, jest w nich, podobnie jak w Księdze Umarłych, symbolem jednego Boga, tylko żewyraz
niej, niż w tamtej, występuje ów panteistyczny monoteizm kapłanów.Ale najwyraz
niej głosi go hymnodczytany przez Brugscha, a wypisany na ścianach świątyni w El-Kharych.W hymnie tym do jednego Boga, wszędzie obecnego, będącego duszą wszystkich bogów i bez któregonic się nie dzieje, jest taka strofa:Unosi się on we mgłach,Rozdziela ziemię i niebo,A następnie znowu je łączy,Zawsze ukryty w każdej rzeczyJeden żyjący,W którym wszystkie rzeczy żyją wiecznie.Tak więc nie ulega wątpliwości, że podczas, gdy lud wyznawał wielobóstwo, kult zwierząt i zabobonyfeteszyzmu, kapłani kryli swą wiarę w jednego Boga pojętego nie osobno, lecz panteistycznie.Gdyby jednakktoś chciał, jak to uczynił Maspero w pierwszym wydaniu swego dzieła o historii ludów wschodnich,przypisywać tę wiarę Egipcjanom w ogóle, to musiałby, co też Maspero w następnych wydaniach uczynił, toprzekonanie odwołać, wobec znacznie liczniejszych śladów wielobóstwa [ Pobierz całość w formacie PDF ]