[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ma to miejsce faktycznie (effectiye) i szczególnie dobitnie w dyskusji.Stąd płynie gorycz zwyciężonego mimo, że nie wyrządzono mu krzywdy; dlatego właśnie sięga on po ten ostatni sposób, którego - nawet przy bardzo grzecznym zachowaniu strony przeciwnej - nie da się uniknąć.Zimna krew i tutaj może pomóc; ataki osobiste przeciwnika odparowujemy bardzo powściągliwie, wskazując, że nie należą one do tematu sporu i sami natychmiast do tematu powracamy, dalej wykazując, że przeciwnik nie ma racji; tym samym ignorujemy jego obelżywe postępki, podobnie jak Temislokles w rozmowie z Eurydyką: Bij, ale wysłuchaj! Wszelako nie każdemu dana jest taka umiejętność.Najlepszym wyjściem jest to, które proponuje Arystoteles w ostatnim rozdziale O wybiegach sofistycwych: Nie dyskutować z byle kim, a tylko z takim, którego znamy i wiemy, że jest dość rozumny, aby nie prawić absurdów, których sam się potem wstydzi.Trzeba prowadzić dyskusję poprzez argumenty, a nie apodyktyczne wypowiedzi, trzeba argumentów słuchać i zgłębiać je.Wreszcie potrzebna jest dyskusja z ludźmi szanującymi prawdę, którzy lubią słuszne argumenty nawet z ust przeciwnika i są na tyle sprawiedliwi, by uznać, że brak im racji, skoro prawdę głosi przeciwnik.Wniosek stąd taki: z setki ludzi może tylko jeden zasługuje na podjęcie z nim dyskusji, a reszta niech gada co dusza zapragnie, gdyż "prawem ludzi jest głupota" (desipere est juris gentium).Nie zapomnijmy o słowach Woltera (Poeme sur la loi naturelle): "Spokój wart jest jeszcze więcej niźli prawda." Zaś pewne przysłowie arabskie głosi: "Drzewo milczenia wydaje swój owoc - pokój".W rzeczy samej ćwiczenie myśli jaką jest dyskusja pozwala na obopólną korzyść, przynosząc sprawdzian własnego rozumowania oraz wykuwanie się nowych poglądów.Wszakże niezbędna jest względna równość obu dyskutantów tak pod względem erudycji jak i inteligencji.Gdy jeden pozbawiony jest erudycji, to wszystkiego nie pojmie, przeto nie będzie na poziomie.Gdy zaś zbraknie mu inteligencji rozgoryczy się tylko i sięgnie po nieuczciwość, szalbierstwo i w końcu grubiaństwo [ Pobierz całość w formacie PDF ]