[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.148 " MAKROZ
WIAT, MIKROSWIAT I LUDZKI UMYSA
za czasowy łańcuch zdarzeń, można bez większych uprosz-czeń scharakteryzować za pomocą zwykłych pojęć fizyki, gdyżjej przeżycia są niewyraz
ne, monotonne i powtarzalne.Pew-nym uproszczeniem jest stwierdzenie:  Pojęcie fizycznej ener-gii, stanowiące podstawową jakość fizyki, powstaje drogąabstrahowania z pojęcia energii złożonej, uczuciowej i celowej,nierozłącznie związanej z subiektywną postacią ostatecznejsyntezy, gdy dopełnia się każde zdarzenie".6 Dopiero gdy w to-ku ewolucji powstają zorganizowane zbiory zdarzeń, prymi-tywne zjawiska mentalne mogą uzyskać intensywną, spójnąi w pełni świadomą postać. Materia nieorganiczna działa nor-malnie wśród czynności materii ożywionej.Wydaje się, żew organizmach, które najoczywiściej są żywe, dochodzi do te-go rodzaju koordynacji, iż pewne funkcje ostatecznych zda-rzeń zyskują zasadnicze znaczenie".7W indeksie SM nie ma nazwiska Whiteheada, natomiastw Nowym umyśle cesarza8 można je znalez
ć tylko w związkuz Principia Mathematica Whiteheada i Russella.Nie wiem,dlaczego Roger go pominął, ale chciałbym zgłosić swoje za-strzeżenia, z którymi być może on by się zgodził.Whiteheadproponuje swoją mentalistyczną ontologię jako lekarstwo na rozdwojenie natury" na pozbawiony własności umysłowychświat fizyczny oraz umysł wysoko rozwiniętej świadomości.%7łeby pokonać tę ogromną przepaść, Whitehead przypisujewszystkim obiektom pewne ograniczone własności protomen-talne.Czyż jednak nie pozostaje przepaść między protomen-talnością cząstek elementarnych i wysoko rozwiniętym umy-słem ludzkim? Czy mamy jakieś dowody na to, że cząstkirzeczywiście mają pewne cechy protomentalne? Czy ktokol-wiek postulowałby ich istnienie w innym celu, niż dla ustano-wienia ciągłości między bardzo młodym Wszechświatema Wszechświatem dzisiejszym, zamieszkanym przez świadome6A.N.North Whitehead (1933), Adventures ojIdeas, rozdział 11, podrozdział 17.7Ibid., rozdział 13, podrozdział 6.8Roger Penrose (1989), The Emperor's New Mind (Oxford University Press, Oks-ford); wydanie polskie: Nowy umysł cesarza, przełożył P.Amsterdamski (PWN,Warszawa 1995).O ZJAWISKACH UMYSA
OWYCH,." 149organizmy? A jeÅ›li nie ma żadnego innego powodu, by przyj-mować tÄ™ hipotezÄ™, to czyż morfem  mentalne" w sÅ‚owie  pro-tomentalne" nie jest tylko ekwiwokacjÄ… i czyż cala filozofia or-ganizmu nie staje siÄ™ semantycznÄ… sztuczkÄ…, polegajÄ…cÄ… nauznaniu pytania za rozwiÄ…zanie? Ponadto, czy koncepcja ak-tualnych zdarzeÅ„ jako ostatecznych wielkoÅ›ci nie stanowiswoistego atomizmu, oczywiÅ›cie znacznie bogatszego niż ato-mizm Demokryta i Gassendiego, ale jednak sprzecznego z ho-listycznym charakterem umysÅ‚u, znanym nam z doÅ›wiadczeÅ„z wysokiego poziomu?W nastÄ™pnym podrozdziale chciaÅ‚bym przedstawić tezÄ™, żena te zastrzeżenia można w pewnej mierze odpowiedzieć w ra-mach zmodernizowanej wersji filozofii Whiteheada, odwoÅ‚ujÄ…csiÄ™ do idei zaczerpniÄ™tych z mechaniki kwantowej.94.2 Teoretyczne koncepcje mechaniki kwantoweja problem psychofizycznyNajbardziej radykalna idea mechaniki kwantowej to teza, żekompletny wektor stanu ukÅ‚adu - czyli stan maksymalnieszczegółowy - nie jest tylko katalogiem rzeczywistych wÅ‚asnoÅ›citego ukÅ‚adu, lecz opisuje również jego potencjalne wÅ‚asnoÅ›ci.Idea potencjalnoÅ›ci jest zawarta implicite w zasadzie super-pozycji.JeÅ›li wybierzemy pewnÄ… zmiennÄ… A, charakteryzujÄ…cÄ…ukÅ‚ad kwantowy opisany przez wektor stanu § (dla wygody za-kÅ‚adam, że wektor stanu jest unormowany do jednoÅ›ci), towektor ten można przedstawić w postaci superpozycji LCjU,,gdzie u, to unormowane wektory stanu z okreÅ›lonÄ… wartoÅ›ciÄ…Oj zmiennej A, natomiast c( to liczby zespolone, przy czym su-ma SICjI2 = 1.0 jest zatem superpozycjÄ… stanów u( z odpo-9Abner Shimony (1965), Quantum physics and the philosophy of Whitehead[w:] Max Black (red.), Philosophy in America (George Allen & Unwin, Londyn);przedrukowane w: A.Shimony (1993), Search for a Naturalistic World View, tom 2,s.291-309 (Cambridge University Press, Cambridge); Shimon Malin (1988),A Whiteheadian approach to Bell's correlations,  Foundations of Physics", 18,1035.150 " MAKROZ
WIAT, MIKROZ
WIAT I LUDZKI UMYSA
wiednimi wagami.Jeśli suma składa się z więcej niż jednegowyrazu, to wartość zmiennej A w stanie 0 jest nieokreślona.Jeśli interpretujemy wektor stanu realistycznie, jako reprezen-tację rzeczywistego stanu układu, a nie kompendium wiedzy0 tym układzie, i jeśli opis kwantowy jest zupełny, czyli niemożna go uszczegółowić za pomocą  parametrów ukrytych", tota nieokreśloność jest rzeczą obiektywną.Ponadto, jeśli układoddziałuje z otoczeniem w taki sposób, że zmienna A zyskujeokreśloną wartość, na przykład wskutek pomiaru, to wynikjest obiektywnie losowy, prawdopodobieństwo zaś I c, I2 uzy-skania określonej wartości ai jest obiektywnym prawdopodo-bieństwem.Obiektywna nieokreśloność, obiektywna losowość1 obiektywne prawdopodobieństwo oznaczają, że stan kwanto-wy układu wolno uznać za sieć potencjalności.Druga radykalnie nowa idea teorii kwantów to koncepcjakorelacji kwantowych.Jeśli us to unormowane wektory stanuukładu I, w których pewna zmienna A ma określone wartości,zaś Vj to unormowane wektory stanu układu II, odpowiadającezmiennej B, to wektor stanu X= 'Lciuivv (Xlc(l2 = 1) układuI + II ma pewne szczególne właściwości.Ani I, ani II, rozpatry-wane oddzielnie, nie są w czystym stanie kwantowym.I niejest w stanie będącym superpozycją wektorów stanu Uj, a II -wektorów v ponieważ takie superpozycje nie uwzględniają ko-vrelacji między u4 i vt.X jest zatem pewną wielkością holistycz-ną, stanem całego układu I + II, które są ze sobą skorelowane.W mechanice kwantowej mamy zatem sposób łączenia ukła-dów, dla którego nie znajdujemy żadnej analogii w fizyce kla-sycznej.Jeśli w wyniku pewnego procesu dochodzi do aktuali-zacji zmiennej A, która przybiera konkretną wartość a tovjednocześnie następuje aktualizacja zmiennej B, która przy-biera wartość b,.Korelacja oznacza, że potencjalne cechy ukła-dów I i II są aktualizowane jednocześnie.Zmodernizowana wersja filozofii Whiteheada, o której wspo-mniałem w poprzednim podrozdziale, w istotny sposób wyko-rzystuje idee potencjalności i korelacji.Potencjalność umożli-wia pokonanie kłopotliwego rozdwojenia między ciemnąprotomentalnością i rozwiniętą świadomością.Nawet złożoneO ZJAWISKACH UMYSA
OWYCH,.151organizmy z wysoce rozwiniętym mózgiem mogą czasem stra-cić przytomność.Przejście od świadomości do nieświadomościnależy uważać nie za zmianę ontologiczną, lecz zmianę stanu,którego właściwości mogą stracić lub zyskać dobrze określonewartości.W przypadku tak prostego układu, jak elektron,trudno wyobrazić sobie coś więcej niż tylko przejście od pełne-go nieokreśloności doświadczenia do minimalnych przebły-sków [ Pobierz całość w formacie PDF ]