[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Istnieją zjawiska społeczne, które należycie zrozumiemy badając je raczej pod kątem psychologii niż z punktu widzenia nauk przyrodni­czych.Wybitny historyk Taine badał dzieje Rewolucji Francuskiej z punktu widzenia nauk przyrodniczych, dlatego nie potrafił wykryć źródła wielu znamiennych faktów.Przyznać mu trzeba, że umiał doskonale ob­serwować fakty, ale nie znając psychologii tłumu, nie potrafił dać właściwego ich wyjaśnienia.Przerażony krwiożerstwem, anarchią i okrucieństwem tych wy­darzeń, w bohaterach tej epoki widział tylko dzikie hordy epileptyków, którzy nie kładą hamulca swym rozbestwionym instynktom.Gwałty Rewolucji, jej okru­cieństwa i propaganda, wypowiadanie wojny niemalże wszystkim królom wtedy dopiero znajdą należyte wy­jaśnienie, gdy zrozumiemy, że był to okres ustalania się nowych wierzeń w duszy tłumu.Noc św.Bartło­mieja, wojny religijne, reformacja, inkwizycja, Ter­ror — oto przejawy tego samego uczucia, nazwanego przez nas religijnym, które zmusza swych wyznawców do wytępienia bez litości, ogniem i mieczem, wszystkie­go, co staje na przeszkodzie w ustanowieniu tej nowej wiary.Metody z okresu inkwizycji i Terroru to metody prawdziwych żarliwców.Nie byłoby żarliwców, gdyby inne były metody.Przewroty, o których wyżej wspomniałem, rodzą się z duszy tłumu.Najgorsi despoci nie potrafiliby ich wywołać, dlatego śmieszne się nam wydaje twierdze­nie niektórych historyków, że Noc św.Bartłomieja była dziełem króla.Historycy nie mają pojęcia ani o psychologii tłumów, ani o psychologii królów.Ani Noc św.Bartłomieja, ani wojny religijne nie były dziełem królów, podobnie jak ani Robespierre, ani Danton, ani Saint-Just nie stworzyli Terroru.Wypadki te zrodziła dusza tłumu, odpowiednio opanowanego przez narzucone mu idee.1 Z bogatej literatury o Napoleonie wybija się na czoło powieść Emila Ludwiga pt.Napoleon, przełożona na język polski.W powieści tej zaznajomił się Czytelnik dokładnie z tą wielką postacią wodza i polityka (przyp.tlum.) [ Pobierz całość w formacie PDF ]