[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Stopniowe przekształcenie sięcesarstwa w monarchię orientalną powodowali znaczne zwiększenie wydatków na utrzymanie dworu cesarskiego, azagro\
enie ze strony sąsiadów zmuszało do utrzymywania du\
ej armii, która w czasach Justyniana wynosiła ok.150 000\
ołnierzy, a jeszcze w IX wieku ok.120 000 \
ołnierz.Wydatki te wymagały znacznych dochodów. Dochody publiczne pochodziły z własności państwowej (przemysłowej, rolniczej i miejskiej), regularnych podatków iświadczeń nadzwyczajnych." Z
wiadczenia na rzecz państwa to nie tylko opłata w gotówce, ale równie\
ró\
ne świadczenia wnaturze oraz przymusowa robocizna.59 Nauka w Bizancjum rozwijała się bujnie, ale równie\
ona ulegała swoistejbiurokratyzacji.Zadaniem ludzi zajmujących się nauką było głównie opracowywanie starego dorobku i nauczanie, a nietworzenie nowych oryginalnych dzieł.Mo\
na śmiało powiedzieć, \
e w Cesarstwie Bizantyńskim panował kult uczenia się  uczył się ka\
dy chłopiec i ka\
da dziewczyna, których rodzice mieli na to pieniądze".O gruntowności wykształcenia orzekanonie na podstawie badania rzeczywistych kwalifikacji danego osobnika, lecz na podstawie reputacji i pism osóbwykształconych.60 Nauki nie traktowano jako metody poznawania prawdy, a wykształcenie zdobywano w du\
ej mierze po to,by osiągnąć odpowiednią pozycję w hierarchii społecznej. Motywy natury praktycznej prawdopodobnie przewa\
ały wśrodowiskach handlowych i kupieckich.Potrzebna była znajomość prawa w ró\
nych dziedzinach, sekretarze cesarscy musieliumieć �szybko pisać�, mnisi uczyli się pięknej kaligrafii i sztuki malarskiej, a \
ołnierze skwapliwie garnęli się do �przedmiotówwojskowych�."61Uwa\
ano te\
, \
e nauczyciele są konieczni, a samodzielne studiowanie uwa\
ano za objaw chorobliwej zarozumiałości.Byopłacić nauczycieli dla swych dzieci, rodzice zdobywali się nieraz na wielkie ofiary.W wielu wypadkach nauczyciele bylijednak opłacani przez państwo lub przez rządy miejskie.Pozycja nauczycieli w Bizancjum była bardzo mocna.62System cesarskiej wszechwładzy nie sprzyjał wolności myśli i dlatego nie nale\
y się dziwić, \
e nastąpiło niesłychanesformalizowanie nauki.Spory naukowe stawały się coraz bardziej retoryczno-formalne i nie wnosiły wiele nowego, a zlanie się53N.H.Bayness, H.S.L.B.Moss, op cit., s.249 i in.54Tam\
e, s.251.55Tam\
e, s.252.56Tam\
e, s.259.57Tam\
e, s.66.58Tam\
e, s.71 - 72.59Tam\
e, s.81-85.60Tam\
e, s.186.w61Tam\
e, s.185.62Tam\
e, s.187.funkcji państwowych i religijnych cesarstwa nie sprzyjało rozwojowi oryginalnej twórczości naukowej.Nauka przestała byćmetodą produkcji informacji.63 Pewna jałowość doktryny wynikała te\
z przygniatającego cię\
aru sformalizowanej spuścizny antycznej.Bizantyjczycyuwa\
ali się za spadkobierców i rzymskiego cesarstwa, i greckiej kultury.Stąd �tendencja, by myśleć, i\
całą mądrość mo\
naznalez
ć w przeszłości� [.] Sztywne ramy retorycznego stylu utrudniały formowanie oryginalnych koncepcji; forma nierazbrała górę nad treścią." Starano się te\
wszystko ujednostajnić, ró\
norodność uwa\
ając niemal za groz
bę dla państwa.64Konflikty społeczne i polityczne toczyły się w Bizancjum raczej nurtem podziemnym.Cały system sterowania społecznego w Bizancjum był nastawiony na zachowanie rozbudowanego jeszcze w Rzymie systemuorganizacji społecznej.Tymczasem wskutek zaniku norm związanych z motywacjami informacyjnymi następowało corazwiększe osłabienie zdolności autosterowniczych czych w społeczeństwie.Objawem tego proces! było osłabienie motywacjipoznawczych oraz stopniowy zanik etyki, zwłaszcza w \
yciu publiczny.Wiemy, \
e gdy w społeczeństwie zanikają zdolności autosterownicze w zakresie norm związanych z motywacjami ocharakterze informacyjnym, wówczas musi je zastąpić działanie silnego potencjału energetycznego, w przeciwnym bowiemrazie społeczeństwu groziłby rozkład jego organizacji.Dlatego to w Bizancjum, aby wymusić przestrzeganie ró\
nych norm społecznych, musiano nadać im charakter prawny.Nastąpiła więc kodyfikacja prawa oraz upaństwowienie religii, nauki, gospodarki i w ogóle niemal wszystkich dziedzin \
yciaspołecznego.Przymus prawny, aby był na dłu\
szą metę skuteczny, musi doprowadzić do wytworzenia nawyków odpowiedniegopostępowania (rejestraty o odpowiednio du\
ej przewodności).Tymczasem wytwarzaniu się nawyków przeszkadza istnienieinnych wzorców postępowania.Dlatego państwo bizantyńskie ze względów sterowniczych musiało dą\
yć do ujednostajnienia\
ycia i do objęcia swoją kontrolą mo\
liwie wszystkich dziedzin \
ycia społecznego.Prowadziło to oczywiście do dalszegozaniku zdolności autosterowniczych w społeczeństwie - ludzie przyzwyczajali się robić tylko to, co nakazywało im państwo;równocześnie następował zanik inicjatywy jednostek i zdolności twórczych społeczeństwa.W tej sytuacji podstawowym spoiwem państwa stała się biurokracja.Stanowiła ona przekaz
nik między władcą aspołeczeństwem, wdra\
ała normy społeczne, była te\
w stanie uniemo\
liwić realizację woli cesarza [ Pobierz całość w formacie PDF ]