[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zbierają się,jeżeli nie wydarzy się nic nagłego i niespodziewanego, w stałych terminach, albo o nowiu,albo o pełni księżyca.Uważają bowiem, że jest to czas najpomyślniejszej wróżby dlarozpoczynania przedsięwzięć.Nie liczą też wedle dni, jak my, lecz według nocy.Takustanawiają terminy, tak się umawiają: noc według ich mniemania idzie przed dniem (.).[Gdy tłum już się zejdzie i można rozpocząć obrady] milczenie nakazują kapłani, którymprzysługuje wtedy również prawo stosowania przymusu.Potem król lub naczelnicy, każdywedług swego wieku, szlachetności urodzenia, sławy wojennej i wymowy są słuchanibardziej dzięki umiejętności przekonywania niż dzięki mocy rozkazywania.Jeżeli wniosek sięnie spodoba, [zgromadzeni] odrzucają go pomrukiem.Jeżeli zaś się spodoba, potrząsająwłóczniami.Najzaszczytniejszy to rodzaj przyzwolenia, które uchwala się orężem.Jest to prawdziwa kopalnia wiadomości.Mamy tu przede wszystkim szczegółowyi wiarygodny opis podejmowania uchwał wiecowych.Potrząsanie włóczniami jako sposóbwyrażania aprobaty na zgromadzeniu to nic innego jak znane ze średniowiecznych z
ródeÅ‚skandynawskich i anglosaskich vapnaták (wymachiwanie orężem).Z tym rytualnym gestemwiÄ…zaÅ‚ siÄ™ prawdopodobnie longobardzki termin gairethinx (gaire - włócznia, thing - wiec).OznaczaÅ‚ on najczęściej prawomocnÄ…, publicznie dokonanÄ… darowiznÄ™, ale edykt Rotariego,jak czytamy w epilogu tej kodyfikacji, ogÅ‚oszony zostaÅ‚ na zgromadzeniu, gdzie  przezgairethinx zgodnie z obyczajem naszego ludu potwierdzono, że ma to być prawo trwaÅ‚ei niewzruszone (per gairethinx secundum ritus gentis nostrae confirmantes, ut sit haec lexfirma et stabelis)24.Z
lady tego samego rytuału wiecowego spotykamy u ludów słowiańskich.W sierpniu1128 r., na samym początku drugiej wyprawy misyjnej do Pomorzan, św.Otton z Bamberguwystąpił na wiecu w Szczecinie.Wystąpienie jego przerwał kapłan pogański (pontifexidolorum), który uderzył laską w słup na stopniu wiecowym, nakazał ciszę (silentium mandat)i zwrócił się do tłumu ze słowami:  Oto wróg wasz i waszych bogów.Na co czekacie? Czyścierpicie bez ukarania i wzgardę, i krzywdę? Wszyscy zaś przybyli tam uzbrojeni wewłócznie (omnes autem incedebant hastati).Podburzeni wypowiedzią kapłana, uczestnicyzgromadzenia  podnoszą na jego wezwanie włócznie, które już drżą gotowe do rzutu (.) (addicentis vocem inflammati hastas levant.Quos dum ad iacendum vibrant).Ale rzut nienastąpił.Według zgodnej relacji trzech hagiografów stał się cud: drżące włócznie zastygływ uniesionych rękach pogan, a misjonarz wyszedł bez szwanku25.Hagiografia potrzebuje cudów, ale incydent na szczecińskim wiecu, szczegółowoi dość podobnie zrelacjonowany przez Wolfgera, Ebona i Herborda, nie wygląda na pobożnąkonfabulację.Wolno przypuszczać, że nastąpiło raczej niezrozumienie zachowań i zamiarówpogańskich Pomorzan przez niemieckich duchownych.Unosząc w górę włócznie i trzęsącnimi, zgromadzeni Szczecinianie wcale nie zamierzali rzucać śmiercionośnym orężemw Ottona.Nie był to - rzecz jasna - gest przyjazny dla świętego, lecz wyraz aprobaty dla słówpogańskiego kapłana.Nie bardzo wiemy, co ów kapłan właściwie zaproponował, na pewnojednak nie wezwał do niezwłocznego zgładzenia misjonarza na chronionym mirem placuwiecowym.Z punktu widzenia celów misji bilans tego wydarzenia był zapewne mniejkorzystny, niż przedstawiają żywoty świętego.Więcej nie da się powiedzieć, gdyżdysponujemy tylko relacją jednej ze stron, która w dodatku drugiej strony nie rozumiała.Gdy idzie o zwyczajowy sposób wyrażania dezaprobaty, przywołać można opowieśćKosmasa o wyniesieniu w 1068 r.książęcego kapelana Lanczona na biskupstwo praskie.Byłato kandydatura kontrowersyjna, forsowana przez księcia Wratysława, który tym bardziejzadbał o dochowanie wiecowych tradycji:  Zwołał lud i możnych na zgromadzenie i mającbraci swoich po prawicy i lewicy, duchownych zaś i komesów siedzących w wielkim kręgu,a za nimi stojących wszystkich wojowników , wywołał na środek Lanczona i z pochwalnąmową przedstawił go jako nowego biskupa.Na to jednak  rozległ się pomruk wśród ludui nie zabrzmiały słowa gratulacji, jakie wedle zwyczaju składa się zawsze przy elekcjibiskupiej (fit murmur in populis, nec resonat vox congratulations, sicut semper soletintempore episcopalis electionis)26.Nie były to już czasy plemienne, więc książę zlekceważyłgłos ludu, co zresztą spowodowało poważne zaburzenia w państwie.Szemranie tłumu niemiało już mocy stanowiącej, wciąż jednak pozostawało tradycyjną formą wiecowejdezaprobaty, podobnie jak potrząsanie włóczniami było równoznaczne z akceptacją decyzji.Ani potrząsanie orężem, ani chóralny pomruk nie dawały możliwości policzeniagłosów.Nikt zresztą nie zamierzał ich liczyć.Nie było to głosowanie, lecz aklamacja.W tensposób wypowiadał się raczej ogół niż jednostki.Uważano, że lud jest z natury jednej myśli,którą okazuje w akcie zbiorowej ekspresji.Jeżeli jednak dochodziło do rozdz
więku,niemożliwe było podjęcie decyzji.Blokował ją nawet indywidualny głośny sprzeciw.I był tozły omen dla projektowanych działań.Omen, wróżba - w tym wypadku to słowa najzupełniej właściwe.Wymógjednomyślności zgromadzonych na wiecu daje się uzasadnić funkcjonalnie, w kategoriachpragmatycznych, dla barbarzyńców jednak miał on bez wątpienia sens nadprzyrodzony.Trzez
wy skądinąd Tacyt rozumiał to dobrze, a w każdym razie nie przeoczył szczegółówwskazujących na sakralny wymiar germańskich wieców plemiennych.Odnotował on, żeobrady wiecu otwierają zawsze kapłani, że to oni nakazują zgromadzonym ciszę i że  wtedy ,czyli w czasie zgromadzenia, tylko kapłanom przysługuje prawo stosowania przymusu(quibus tum et coercendi ius est).Z tego, że kapłani występowali w roli strażników miruwiecowego, wynika, że był to mir sakralny [ Pobierz całość w formacie PDF ]